Rachunek kosztów zmiennych biuro rachunkowe Lódź

Rachunek kosztów zmiennych – narzędzie służące do zarządzania kosztami w przedsiębiorstwie w oparciu o podział kosztów na koszty stałe i koszty zmienne:

• koszty stałe – koszty, których poziom nie ulega zmianie w ramach pewnego przedziału istotności niezależnie od poziomu aktywności danej jednostki gospodarczej (przykład: koszty wynajmu hali produkcyjnej),
• koszty zmienne – koszty, których poziom zmienia się proporcjonalnie do zmian wielkości określonego czynnika (np. rozmiaru produkcji, przykład: koszty materiałów zużywanych do produkcji).

Rachunek kosztów zmiennych stanowi alternatywę dla rachunku kosztów pełnych. W odróżnieniu do rachunku kosztów pełnych, w rachunku kosztów zmiennych do wyceny produktów brane są pod uwagę wyłącznie zmienne koszty produkcyjne. To sprawia, że rachunek kosztów zmiennych może być wykorzystywany wyłącznie dla wewnętrznych celów zarządzania kosztami w przedsiębiorstwie (nie może być wykorzystywany dla celów zewnętrznej sprawozdawczości finansowej).

Koszty całkowite przedsiębiorstwa (Kc) w rachunku kosztów zmiennych mają charakter funkcji liniowej, która przyjmuje postać:

Kc = ax + b

${\displaystyle Kc=ax+b}$

gdzie:

• a – zmienny koszt wytworzenia jednostki wyrobu,
• x – rozmiary produkcji w danym okresie,
• b – suma kosztów stałych przedsiębiorstwa dla danego okresu.

Rachunek kosztów zmiennych zapoczątkował nową erę w rozwoju systemu rachunku kosztów i wyników. Przyjmuje się, że pierwsze przedsiębiorstwa zaczęły wykorzystywać rachunek kosztów zmiennych (direct costing) na początku XX wieku. Pierwszy opis rachunku kosztów zmiennych pojawił się w 1936 r. w artykule J.N. Harrisa.

Metody wyodrębniania kosztów stalych i zmiennych biuro rachunkowe Lódź

Metody wyodrębniania kosztów stałych i zmiennych – są to metody pozwalające na wyodrębnienie z kosztów przedsiębiorstwa kosztów stałych i zmiennych. Wyróżnia się trzy podstawowe metody takiego wyodrębniania - są to: metoda księgowa, metoda inżynierska oraz metody statystyczne.

• Metoda księgowa polega na subiektywnym zaliczaniu poszczególnych pozycji kosztów do grupy kosztów stałych lub zmiennych przez księgowego albo innego specjalistę w oparciu o jego doświadczenie i rozsądny osąd,
• Metoda inżynierska to subiektywna ocena zużycia czynników produkcji oparta na szczegółowej analizie produktu i procesu technologicznego na etapie projektowania produktu,
• Metody statystyczno-matematyczne oparte są na założeniu, że całkowite koszty działalności operacyjnej przedsiębiorstwa są w sposób liniowy zależne od skali działania podmiotu. Metody statystyczne bazują na danych historycznych.

Do metod statystycznych należą:

• Metoda wizualna (graficzna) – polega na naniesieniu na układ współrzędnych poniesionych kosztów i odpowiadającej im produkcji, a w dalszym postępowaniu na wyznaczeniu linii kosztów najlepiej dopasowanej do umieszczonych na płaszczyźnie punktów. Punkt przecięcia wyznaczonej linii z osią rzędnych (powyżej punktu zero) wyznacza poziom kosztów stałych. Znając maksymalny poziom kosztów całkowitych oraz wielkości produkcji, wyznacza się koszt zmienny.
• Metoda wielkości ekstremalnych – polega na wyróżnieniu z szeregu czasowego wielkości produkcji i odpowiadającym im wielkościom kosztu całkowitego dwóch obserwacji ekstremalnych (skrajnych): minimalnej i maksymalnej. Z użyciem tych wielkości obliczany jest koszt krańcowy, który jest określany jako przyrost kosztów całkowitych między wybranymi punktami ekstremalnymi, przypadający na dodatkową jednostkę produkcji. Na tej podstawie szacuje się poziom kosztów stałych jako różnicę między kosztami całkowitymi a kosztami danej produkcji.
• Metoda średnich podokresów – polega na uszeregowaniu według rosnącej wartości produkcji par liczbowych określających wielkości produkcji i przypisane im wielkości kosztów całkowitych, następnie podzieleniu tego zbioru na dwie grupy, obliczeniu wartości średnich produkcji i kosztów całkowitych każdej z grup, a następnie wyliczeniu kosztów stałych i zmiennych zgodnie z zasadą wykorzystywaną przy metodzie wartości ekstremalnych (wartości ekstremalne w metodzie średnich podokresów zastępuje się wartościami średnimi, obliczonymi dla każdej z grup).
• Metoda regresji – polega na wykorzystaniu metody najmniejszych kwadratów do określenia funkcji najlepiej opisującej zależność kosztu całkowitego od wielkości produkcji oraz określenia stopnia dopasowania wyznaczonej funkcji do danych statystycznych.

Dźwignia operacyjna biuro rachunkowe Lódź

Dźwignia operacyjna – jest miarą wpływu zmian wartości przychodów netto ze sprzedaży na zysk operacyjny przedsiębiorstwa. Zysk operacyjny przedsiębiorstwa jest różnicą pomiędzy przychodami netto ze sprzedaży a kosztami operacyjnymi, obejmującymi zarówno koszty stałe, jak i koszty zmienne.

Koszty stałe nie zależą od skali działalności przedsiębiorstwa, czyli kształtują się w poszczególnych okresach (w krótkim i średnim terminie) na niezmiennym poziomie, niezależnie od zmian wielkości przychodów netto ze sprzedaży. W przeciwieństwie do nich koszty zmienne zwiększają się wraz ze wzrostem działalności produkcyjnej, usługowej czy handlowej. Do kosztów zmiennych w przypadku działalności produkcyjnej można zaliczyć m.in. koszty surowców, materiałów, energii zużytych w procesie produkcyjnym. Z kolei kosztami stałymi mogą być m.in. czynsze dzierżawne, pensje pracowników (w części nie powiązanej z wielkością produkcji), stałe opłaty licencyjne lub koszty konserwacji.

Można wykazać, że wyższy udział kosztów stałych w kosztach operacyjnych ogółem (wynikający z wyższego udziału aktywów trwałych w aktywach ogółem), przy innych warunkach niezmienionych, powoduje osiągnięcie wyższej dźwigni operacyjnej przez przedsiębiorstwo. Oznacza to wyższą wrażliwość zysków operacyjnych na zmiany wielkości przychodów netto ze sprzedaży (procentowy wzrost lub spadek zysku operacyjnego jest wyższy niż procentowy wzrost lub spadek przychodów netto ze sprzedaży).

Efekt dźwigni operacyjnej można wyrazić następującą formułą:

Δ Zysku operacyjnego = Δ Przychodów ze sprzedaży netto * DOL

gdzie:

DOL to stopień dźwigni operacyjnej (ang. Degree of Operational Leverage), który określamy wzorem:

DOL = (Przychody ze sprzedaży netto - Koszty zmienne) / (Przychody ze sprzedaży netto - Koszty zmienne - Koszty stałe)

Stopień dźwigni operacyjnej równy np. 3 oznacza, że wzrost przychodów ze sprzedaży o 1% powoduje wzrost zysku operacyjnego o 3%. Natomiast spadek przychodów ze sprzedaży o 1% skutkuje spadkiem wyniku operacyjnego o 3%.

Budżet elastyczny biuro rachunkowe Lódź

Budżet elastyczny – budżet, który jest tworzony w taki sposób, aby było możliwe korygowanie wstępnie zaplanowanych wielkości w zależności od rzeczywistych rozmiarów działalności i rozwoju pozycji przedsiębiorstwa.

Poszczególne pozycje budżetu mogą być dostosowywane do każdego poziomu rozmiarów działalności danego przedsiębiorstwa. Niezbędne jest sprecyzowanie jednej wielkości, opisującej rozmiary działalności. Może to być np. miara produkcji wykazana w ilości wytworzonej produkcji lub maszynogodzinach. Zakłada się z góry, że poziom poszczególnych pozycji kosztów jest uzależniony od upływu czasu, rozmiarów prowadzonej działalności, bądź od obu wymienionych elementów jednocześnie. Oprócz tego wszystkie koszty muszą zostać podzielone na koszty stałe i zmienne wobec tej wielkości.

Koszty całkowite = koszty zmienne + koszty stałe

W praktyce kreowanie budżetu elastycznego sprowadza się do definiowania formuł, które będą obrazować zależność między wysokością pozycji danego budżetu a przyjętą jednostką rozmiarów działalności.

Na przykład, budżet przychodów ze sprzedaży można wyrazić funkcją:

S(q)=∑ⁿ_i=1 pᵢ x qᵢ

gdzie:

S - przychody ze sprzedaży

p - cena produktu

q - rozmiary sprzedaży

i - 1,2,3,…, n- poszczególne produkty

Zastosowanie tego modelu budżetowania jest wskazane szczególnie tym jednostkom gospodarczym, których koszty zmienne stanowią wysoki udział kosztów całkowitych. Metoda ta jest o tyle efektywna, że w fazie sporządzania budżetu trudno jest przewidzieć rzeczywistą wielkość produkcji. Zaletą budżetowania elastycznego jest to, że pozwala ona z góry określić uzasadniony poziom kosztów dla różnych możliwych rozmiarów działalności. Możliwa jest kontrola wykonania budżetu prowadzona w stosunku do budżetu zakładającego faktyczne, a nie planowane rozmiary działalności. Budżet elastyczny jest sporządzany dla różnych rozmiarów działalności i dzięki możliwości reakcji na zmiany warunków gospodarczych jego stosowanie może w dużym stopniu ułatwić interpretację stopnia wykonania. Tym samym przedsiębiorstwo będzie miało możliwość podjęcia skutecznych działań, które wpłyną na poprawę wyniku finansowego. Wadą tej metody jest to, że jej stosowanie staje się bardzo pracochłonne w przypadku występowania bardziej skomplikowanych powiązań między poziomem kosztów a rozmiarami działalności.

Analiza CVP biuro rachunkowe Lódź

Analiza CVP, analiza koszt-wolumen-zysk (ang. cost-volume-profit analysis) – jedno z narzędzi rachunkowości zarządczej, ułatwiające podejmowanie decyzji dotyczących m.in.:

• Jaka ilość produktów (towarów, usług) powinna być wytworzona i sprzedana aby założony zysk operacyjny został spełniony?
• Jaka część przychodu będzie pokrywać koszty stałe?
• Ile należy sprzedawać aby podmiot nie generował strat?
• Jak kształtuje się rentowność sprzedawanych usług, produktów, towarów.

Podstawowe założenia:

• Analiza koszt-wolumen-zysk zakłada liniowy związek między badanymi wielkościami kosztów stałych, zmiennych jednostkowych, ceny i ilości sprzedaży. Koszty zmienne całkowite i przychód ze sprzedaży są wprost proporcjonalnie zależne od wolumenu sprzedaży.Przyjmuje się, że ceny jednostkowe i koszty zmienne jednostkowe są stałe w badanym okresie. Koszty stałe stanowią wielkość niezmienną w badanym przedziale istotności. Analiza CVP pomija zagadnienie zmiany wartości pieniądza w czasie.

• Analiza CVP przyjmuje poza tym jednoznaczny podział kosztów na stałe i zmienne. Podział ten dotyczy jedynie kosztów operacyjnych, gdyż sama analiza ogranicza się do operacyjnej sfery działania podmiotu gospodarczego.

• Analiza CVP stosowana jest zazwyczaj w odniesieniu do produkcji jednorodnej, co upraszcza znacznie określenie nośnika kosztów, którym w takim wypadku staje się rozmiar produkcji. Jednak, w przypadkach produkcji mieszanej, niezbędne jest określenie kombinacji produktów, tzw. sales mix. Sales mix powinien być rozpoznawalny przez kadrę zarządzającą i w badanym okresie uznany za stały.

• Zakładany jest brak zapasów towarów(usług, produktów) lub ich określona, stała w istotnym przedziale czasu, wysokość.

Podstawowymi wielkościami występującymi w analizie CVP są:

Koszt całkowity (Total Costs, TC) ${\displaystyle TC=VC+FC\ }$ Koszty całkowite są sumą całkowitych kosztów zmiennych i kosztów stałych.

Koszt zmienny ( Variable Costs, VC) ${\displaystyle VC=uvc*u\ }$ Całkowite koszty zmienne otrzymuje się przez przemnożenie jednostek przez zmienny koszt jednostkowy. Jednostkowy koszt zmienny jest stałą, o którą wzrastają całkowite koszty zmienne wraz ze wzrostem produkcji.

Koszt zmienny jednostkowy (unit variable cost, uvs) ${\displaystyle usp=VC/u\ }$

Koszt stały (Fixed Costs, FC) Koszty stałe są stałe w przyjętym do analizy okresie lub przedziale istotności. Jako takie, koszty stałe mogą się zmieniać w przyjętych progach wielkości produkcji – skokowo. Dla uproszczenia analizy przyjmuje się jednak, że są niezmienne.

Marża kontrybucyjna, marża brutto I (contribution, CM) ${\displaystyle CM=TR-VC\ }$

Lub

${\displaystyle CM=FC+OI\ }$

Gdzie OI= zysk operacyjny

Marża kontrybucyjna jest liniowo zależna od wielkości sprzedaży oraz wysokości kosztów zmiennych. Marża kontrybucyjna przeznaczana jest na pokrycie kosztów stałych i – w razie kiedy jest wyższa niż koszty stałe – na wypracowanie zysku. Na potrzeby podmiotu możliwe jest także określenie jednostkowej marży kontrybucyjnej która jest różnicą pomiędzy jednostkową ceną sprzedaży a jednostkowym kosztem zmiennym. Kolejną modyfikacją jest określenie stopy marży kontrybucyjnej – udział marży w przychodach ze sprzedaży – dostarcza to informacji jaka część przychodów ze sprzedaży jest przeznaczana na pokrycie kosztów stałych i wypracowanie zysku. Z pojęciem marzy kontrybucyjnej wiąże się tzw. paradoks marży kontrybucyjnej który przejawia się tym, iż samo istnienie dodatniej marży kontrybucyjnej nie przekłada się liniowo na osiągnięcie zysku operacyjnego. Należy pamiętać, że z marży tej pokrywane są przede wszystkim koszty stałe, dopiero potem można mówić o wypracowanym zysku. Jeżeli zatem marża kontrybucyjna, pomimo iż jest dodania, jest mniejsza od kosztów stałych, jednostka nie osiągnie dodatniego wyniku operacyjnego. Fakt ten zwraca uwagę na to, że cena jednostkowa produktu powinna być ustalana nie tylko w oparciu o koszty zmienne jednostkowe ale także o planowany wolumen sprzedaży i koszty stałe jakie ponosi podmiot gospodarczy.

Przychody ze sprzedaży (total revenue, TR) ${\displaystyle TR=u*usp\ }$ Wyrażane przez ilość produktów sprzedanych pomnożoną przez cenę jednostkową sprzedaży

Cena jednostkowa (unit sales price, usp) czyli cena po jakiej sprzedawana jest jednostka wyrobu.

Próg rentowności (breakeven point)określa wielkość sprzedażyp w sztukach lub jej wartość), dla jakiej następuje zrównanie się przychodów osiąganych ze sprzedaży usług(produktów, towarów etc) i kosztów całkowitych. Próg rentowności – lub inaczej – punkt krytyczny – dostarcza zatem podstawowych informacji dotyczących minimalnej wielkości sprzedaży. Próg rentowności może być wyliczony: ${\displaystyle BEP=FC/(usp-uvc)\ }$ Wyznaczając próg rentowności wartościowy należy przemnożyć wynik w sztukach uzyskany z powyższego wzoru przez cenę jednostkową sprzedaży: ${\displaystyle BEP=[FV/(usp-uvc)]*usp\ }$

Margines bezpieczeństwa to ilościowa nadwyżka ( w sztukach) wielkości sprzedaży jaką jednostka osiąga wypracowując dany zysk nad ilościowym progiem rentowności. Wyrażany opisowym wzorem: MB = wolumen sprzedaży dla zakładanego zysku – ilościowy próg rentowności Margines bezpieczeństwa może być wyrażony także wartościowo, określany jest wtedy marżą bezpieczeństwa i wyliczany ze wzoru: Marża bezpieczeństwa = przychód dla zakładanego zysku – wartościowy próg rentowności.

Zastosowanie analizy koszt-wolumen-zysk do produkcji wieloasortymentowej jest możliwe tylko pod warunkiem posiadania dokładnych informacji o strukturze sprzedaży wyrobów która jest określona w sposób trwały w badanym okresie. Do przeprowadzenia analizy potrzebna jest średnioważona marża kontrybucyjna (Weighted Average Cotribution Margin). Wagami poszczególnych produktów(usług, towarów etc) jest ich procentowy udział w określonym z góry sales mix. Średnioważona marża kontrybucyjna wyraża się zatem wzorem: ${\displaystyle WACM=\sum \limits _{i=1}^{n}(ucm*s\%)}$ Dzięki wyznaczeniu wielkości średnioważonej marży kontrybucyjnej możliwe jest także określenie innych składowych modelu CVP, takich jak ilościowy próg rentowności. W ten sposób wyliczona zostanie ogólna wielkość wolumenu produkcji dla wszystkich produktów objętych analizą danego sales mix. Ilościowy próg rentowności nie określa jednak samej struktury sprzedaży. Aby wyznaczyć odpowiednią strukturę ilościową sprzedaży należy przemnożyć otrzymany ilościowy próg rentowności przez procentowe udziały poszczególnych towarów (produktów, usług) w sales mix.

Ograniczenia modelu:

• Liniowy związek między wielkościami kosztów-wolumenu produkcji i zysku. Analiza CVP prezentuje zależności między przychodem, kosztami a wielkością sprzedaży w dużym uproszczeniu, z góry zakładając liniowe powiązanie wyżej wymienionych wartości. Nie zawsze tak jednak jest. Problem stanowi nie tylko zakładany liniowy związek między poszczególnymi wielkościami ale także jego jednoznaczne zidentyfikowanie i określenie. Przyjęte założenie może w dużym stopniu zniekształcić niektóre wielkości.
• Identyfikacja i podział na koszty zmienne i stałe. Kłopotliwy może być także jednoznaczny podział kosztów na zmienne i stałe. Nie wszystkie koszty są jednoznacznie zmienne lub stałe, niektóre mają charakter mieszany i nie zawsze możliwe jest rozbicie ich na część stałą i zmienną.
• Stały poziom zapasów (lub ich brak). Jest to bardzo trudne do spełnienia i mało realistyczne założenie przyjmowane do uproszczenia analizy. W rzeczywistości gospodarczej jednak bardzo rzadko spotykane.
• Mała elastyczność modelu. Istnieją pewne narzędzia, tak jak wspomniany margines (marża) bezpieczeństwa, które w pewnym stopniu zwiększają elastyczność modelu. Warto jednak wspomnieć iż CVP to analiza statyczna, nie przewidująca zmian wielkości w ramach analizowanego okresu.
• Krótki horyzont czasowy. Pomiędzy analizowanymi wielkościami a szczególnie kosztami, rzadko występuje doskonała zgodność czasowa. Szczególnie uwydatnia się to w dłuższych okresach. Dlatego też analiza koszt-wolumen-zysk ma krótki lub bardzo krótki horyzont czasowy. Wiąże się o także z niewielką elastycznością modelu.